Rapport ‘sterke rekenkamers’ gereed!
In dit onderzoek bekeken Geerten Boogaard, Harmen Binnema en Lies van Aelst de positie van decentrale rekenkamers binnen het decentrale bestuur en de mogelijkheden om die positie te versterken. Rekenkamers vervullen drie rollen: versterking van de controlerende rol van de volksvertegenwoordiger, tegenmacht binnen de decentrale democratie en leermeester van bestuur en organisatie. Maar, rekenkamers zijn institutioneel kwetsbaar door beperkte financiële zekerheid en het ontbreken van een wettelijke afhankelijkheidsrelatie (de volksvertegenwoordiger hoeft niets met de rapporten te doen), waardoor ze het risico lopen te vervallen in isolatie of onderbenutting.
De onderzoekers signaleren dat slapende rekenkamers – zonder leden, budget of output – een zichtbare uiting zijn van die kwetsbaarheid. Minder zichtbaar, maar even problematisch, is de situatie waarin rekenkamers wel bestaan maar opereren in een evenwicht van non-interventie: er is formeel samenwerking en waardering, maar feitelijk geen wezenlijke impact. In dit spanningsveld tussen onafhankelijkheid en isolatie is het van belang strategieën te ontwikkelen die rekenkamers sterker maken en zorgen dat hun werk relevant blijft voor raad, bestuur en samenleving. Vele rekenkamers zijn hier heel druk mee en deelden hun ervaringen, maar de schrijvers hebben zelf ook nagedacht over mogelijkheden om rekenkamers te versterken.
Daarvoor formuleren de onderzoekers vijf strategieën: (1) zorg voor een stevige basis en kwalitatief goede rapporten; (2) zoek actief naar relevantie door relaties met volksvertegenwoordigers, ambtenaren, college, media en stakeholders te versterken; (3) durf te “dansen met de politieke rationaliteit” door aan te sluiten bij actuele politieke thema’s zonder partijdig te worden; (4) bouw positie op binnen de lokale constitutie via reputatie en relaties; en (5) benut “omgekeerde doorwerking” door samenwerking met de ambtelijke organisatie. Het combineren en contextafhankelijk inzetten van deze strategieën kan rekenkamers helpen hun positie duurzaam te verstevigen.
De VvR gebruikt de uitkomsten van dit onderzoek bij het formuleren van een langetermijnplan voor versterking van rekenkamers, in opleidingen en in gesprekken met het ministerie van BZK.