Auteur: NVRR Secretariaat

In deze uitzendng van Nieuwsuur van vrijdag 16 maart stelt voorzitter Thijs Heijnen van de rekenkamer Sittard-Geleen stelt dat er niets met de onderzoeken van de rekenkamer wordt gedaan. Ze worden niet besproken in de gemeenteraad. Een aantal raadsleden reageren op dit verwijt van de voorzitter van de rekenkamer.

Vervolgens wordt het probleem van de 'worsteling van de lokale rekenkamer' besproken en wordt Gerrit Hagelstein, oud-bestuurder van de NVRR, om een reactie gevraagd op deze situatie en op de positie van de lokale rekenkamer.

Gemeenten die kiezen voor een breed aanbod van inkoop in het sociaal domein, zorgen voor profijt voor de gemeente zelf als voor hun cliënten. Dit blijkt uit het onderzoek 'Naar een effectieve inkoop binnen het sociaal domein’ van het Centraal Planbureau (CPB).

Het aankopen van zorg via veel aanbieders zorgt ervoor dat deze geprikkeld worden om goede kwaliteit te leveren, omdat ze onderling moeten concurreren. Bovendien spaart het de gemeente kosten, omdat minder tijd gemoeid is met het bepalen welke aanbieders geschikt zijn.

Voorwaarden voor een goed werkende brede inkoop in het sociaal domein zijn:

• de cliënten zicht hebben op de kwaliteit van zorg
• er moeten voldoende gebruikers per gemeente zijn, zodat er ruimte is voor meerdere aanbieders
• de gemeente moet de kostprijs per aanbieder goed in kunnen schatten.

Het inkopen van begeleiding en huishoudelijke hulp vanuit de Wmo en ambulante jeugdhulp voldoen het beste aan deze voorwaarden.

De schuldhulpverlening is over het algemeen bij alle gemeenten breed toegankelijk. Dat concludeert de Inspectie SZW in het onderzoek 'Toegankelijkheid schuldhulpverlening 2017'. Bijna alle deelnemende gemeenten gaan bij een verzoek tot schuldhulpverlening over tot een individuele afweging van de situatie van de hulpvrager voordat een gemeente een besluit neemt een aanvraag toe te kennen dan wel af te wijzen.

Het onderzoek dit jaar is een vervolgonderzoek op dat van 2016. Het geeft weer hoe gemeenten aankijken tegen de toegankelijkheid van schuldhulpverlening. De Inspectie ziet wel aandachtspunten. Zo kan de kennis bij meldpunten om burgers goed door te geleiden naar schuldhulpverlening bij sommige gemeenten beter. Daarnaast krijgt gemiddeld 20 procent van de mensen met problematische schulden geen schuldhulpverlening. Meestal omdat de gemeente ervoor kiest om de hulpverlening eerst op andere problemen te richten, bijvoorbeeld in geval van een verslaving. Een derde van de gemeenten bewaakt echter niet dat de schuldhulpverlening start op het moment dat de situatie is gestabiliseerd.

De Nationale Ombudsman concludeerde in een eerder dit jaar uitgebracht onderzoek dat de toegang tot schuldhulpverlening 'niet laagdrempelig en breed genoeg' was.

Hoewel de invoering van de Omgevingswet recentelijk is uitgesteld naar 2021, is de implementatie van de Omgevingswet een majeure wetgevingsoperatie met een grote impact op provinciaal en lokaal niveau. De Omgevingswet beoogt een vereenvoudiging van wet- en regelgeving, een versnelling van procedures en meer lokale afwegingsruimte.

In navolging van het initiatief om een 3D-denktank in te richten voor het sociale domein om kennis uit te wisselen en te borgen, is het voorstel om een vergelijkbare constructie te bieden aan leden van de NVRR voor de Omgevingswet.

Bij de VNG,  de Denktank Omgevingswet  en de Algemene Rekenkamer is veel expertise aanwezig, de vraag is om deze expertise te bundelen, te actualiseren en toegankelijk te presenteren voor leden van  de NVRR. Wij zoeken dus een onderzoeker die ons gaat helpen met het in kaart brengen van de best practices uit onderzoeken om vervolgens hiervan handreikingen te maken hoe toekomstig onderzoek vorm gegeven kan worden.

Lees de volledige vacature en reageer uiterlijk voor 23 maart 2018.

Het Actieplan voor rekenkamers van minister Plasterk uit 2015 heeft vrijwel geen soelaas geboden. De situatie in 2018 is niet veel beter dan in 2013, toen uit onderzoek door de  NVRR bleek dat in tientallen gemeenten geen rekenkamer actief is. Nu blijkt dat in 85 procent van de gemeentes een goed functionerende rekenkamer actief is en in globaal 15 procent niet of nauwelijks.

Sommige gemeenten hebben de rekenkamer of rekenkamercommissie opgeheven, andere verlagen keer op keer het budget voor de rekenkamer, zodat deze geen rol van betekenis meer kan voeren.

In 2017 voerde de Tweede Kamer een discussie met Plasterk over het al of niet opnemen van raadsleden in de rekenkamercommissies. Een besluit kwam hier helaas niet uit voort, terwijl het rekenkameronderzoek wel alom geprezen wordt, zeker in het sociaal domein. De Gemeentewet is glashelder: gemeenten zijn verplicht om een rekenkamer of rekenkamercommissie in te stellen. Op het niet instellen van zo'n functie zou een harde sanctie van de minister op zijn plaats zijn.

Nijmegen en Zaanstad verzamelden gegevens van inwoners waarvoor in het kader van de Jeugdwet en de Wmo zelfredzaamheidsmatrixen moesten worden opgesteld. Door middel van die matrix wordt de ondersteuningsbehoefte van een cliënt in kaart gebracht. Daarbij registreerden de gemeenten echter ook gegevens die niet relevant zijn voor de hulpvraag. De Autoriteit Persoonsgegevens tikte hen daarvoor op de vingers.

Inmiddels hebben Nijmegen en Zaanstad hun registratiesystemen en de instructies voor werknemers over de registratie van persoonsgegevens aangepast. Beide gemeenten geven in een gezamenlijk persbericht aan dat zij de gegevens registreerden teneinde een integrale benadering mogelijk te maken.

Gerelateerd berichten:

Gemeenten krijgen 100 miljoen extra voor het oplossen van tekorten in het sociaal domein

Evaluatie Jeugdwet: wat gaan we met de uitkomsten doen?

Dit jaar viert de NVRR haar 15-jarig bestaan. Tijd dus om de balans op te maken en vooruit te kijken. Daarom is het thema van het NVRR jaarcongres dan ook: 15 jaar NVRR: Aan de slag!

Schrijf u nu al in om dit congres niet te missen >>

Meer informatie over het congres vindt u hier.

De gemeente Rotterdam heeft de aanbevelingen van de Rekenkamer uit het onderzoek 'In onveilige handen' (april 2017) ter harte genomen, zo bleek uit dit nieuwe onderzoek.

Uit de rekenkamerbrief blijkt dat de beveiliging van persoonsgegevens sterk verbeterd is. Die is getest door hackers met behulp van diverse beveiligings- en penetratietests. Er werden onder meer een social engineering test, inlooptest, interne penetratietest en wifi-test afgenomen. Zogeheten phishing mails en telefoongesprekken leverden nu geen resultaat op. Alleen de fysieke beveiliging liet nog wat te wensen over.

De Rekenkamer Rotterdam geeft aan dat zij positief gestemd is over de doorgevoerde verbeteringen, zij geeft aan dat de effectiviteit van de beveiliging sterk verbeterd is.

Eind december 2017 publiceerde het CBS de nieuwste Kwartaalmonitor Overheidsfinanciën.

Oudere versies van de kwartaalmonitor kunt u hier vinden.

Vrijdag17 november 2017 was het zover, de Dag van de Lokale Democratie! In de Woonindustrie in Nieuwegein kwamen ruim 950 lokale spelers bij elkaar voor een dag vol inspirerende sprekers, goede praktijkvoorbeelden en praktische handvatten. Deelnemers konden binnenlopen in de spellenwinkel, de ‘app-store’ en de boekwinkel en producten meenemen waar ze direct mee aan de slag kunnen om hun lokale democratie een impuls te geven. Er waren meer dan 100 lezingen, workshops, debatten, ontwerpateliers, speeddates met experts, productpresentaties en rondetafelgesprekken.

Gedurende de dag was het een drukte van belang op de gangen. De deelnemers snelde van de ene sessie naar de andere. De meeste sessies werden druk bezocht en er was voor elk wat wils. Hieronder een kleine greep uit het programma.

BZK, Netwerk Democratie en De Waag lanceerden drie digitale participatietools waarmee gemeenten inwoners beter kunnen betrekken bij agendavorming, begrotingsbesluiten en besluitvorming. In 2018 start een proeftuin rond deze participatietools, waarvoor de eerste gemeenten zich al hebben aangemeld.

Ook de ondersteuning en werving van (nieuwe) raadsleden kwam uitgebreid aan bod. Zo gaf Roelie Bosch, raadslid in Almere, praktische tips: Verzamel (kennis in de samenleving, maak een breed geschakeerde klankbordgroep en tap die regelmatig af), Focus (zeker een kleine fractie kan beter drie thema’s kiezen die ze vitaal vindt en waarop ze meters probeert te maken) en Verwoord (denk ook na over effectieve middelen, gebruik de woorden en beelden die aansluiten bij degenen die je wilt bereiken). Ze gebruikte haar pubers thuis bij de voorbereiding van haar speeches: “Zij moeten het begrijpen en zeggen of het zo goed overkomt.”

Jongeren zijn de toekomst van de lokale democratieën stonden dus ook centraal. ProDemos, de organisatie die democratische kennis en vaardigheden bij jongeren wil stimuleren, liet verschillende producten zien voor deelname van jongeren in de lokale politiek, zoals het spel Democracity en de Handreiking politiek actief . Samen met de Nationale Jeugdraad gaf ProDemos een workshop over de vraag ‘hoe betrek je jongeren meer bij de politiek?’. De urgentie hiervoor werd breed gevoeld, getuige de bomvolle zaal met gelukkig ook veel aanwezige jongeren.

Ook was er een ‘Open route ’ Hier vertelde Cor Lamers, burgemeester van Schiedam, openhartig over de integriteitskwesties van veel wob-verzoeken waar ze in Schiedam mee te maken hadden. Daar hebben ze door een nieuwe aanpak en open houding het vertrouwen van inwoners terug gewonnen . “De waardering van Schiedam door inwoners is sterk toegenomen. Door meer openheid en transparantie kom je weer aan de goede kant van de lijn” aldus Lamers.

Daarnaast werden allerlei producten en onderzoeken gepresenteerd die ook op deze site te vinden zijn, zoals de ‘handreiking lokale referenda’, het onderzoek ‘Lusten en lasten van de meervoudige democratie’ en de ‘Handreiking burgertoppen’

Als klap op de vuurpijl lanceerde minister Ollongren aan het einde van de dag deze website waar iedere speler in de lokale democratie terecht kan voor inspiratie, verdieping en praktische tools.

Zowel de minister als Jantine Kriens van de VNG benadrukten dat investeren in de vitalisering van de lokale democratie komend jaar prioriteit is voor BZK en VNG. “Ik ben heel gemotiveerd u bij uw lokale democratie te helpen. Weet ons te vinden als het stroef loopt,” aldus de minister.

Deelnemers kregen de deelnemers de special ‘Lokale democratie ’ van Publiek Denken en een ‘Democratisch zakboekje’ mee naar huis.

Daarmee is het doel van de Dag van de Lokale Democratie – zorgen dat alle spelers goed beslagen ten ijs komen om na de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018 serieus werk te maken van de versterking en vernieuwing van de lokale democratie – goed geslaagd.

Bezoek regelmatig de website voor de laatste verhalen uit de praktijk en de nieuwste tools voor de lokale democratie. Volg ons ook op twitter via het account @lok_dem !

Kijk hier voor het beeldverslag van de Dag van de Lokale Democratie.

Tijdens de Spotmaand november hebben lokale rekenkamer(commissie)s in meer dan 10 verschillende gemeenten burgers ondervraagd over wat zij willen weten over publieke uitgaven van hun gemeente en de resultaten die daarmee bereikt worden.

Twee rekenkamers zijn nog bezig met hun onderzoek en ronden dit komende week af.                                                                                          

De onderzoeksresultaten worden gebundeld in een gemeenschappelijk rapport, dat  gepubliceerd zal worden voor de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2018.

Voor alle deelnemers wordt een Terugkommiddag georganiseerd op 31 januari a.s., waarbij alle onderzoeksbevindingen en ervaringen met het bevragen van burgers kunnen worden gedeeld.  

Tijdens deze bijeenkomst presenteren twintig derdejaars bachelorstudenten Bestuurs- en Organisatiewetenschap van de Universiteit Utrecht, in het kader van hun keuzevak Publiek Financieel Management, hun bevindingen met ‘armchair auditing’ onderzoek.

Voor de deelnemende rekenkamers een mooi moment om vanuit het perspectief van de studenten meer over het thema ‘de burger als armchair auditor’ te horen. Voor de studenten een moment om meer te weten te komen over het rekenkamerwerk. 

Het goed bezochte mini-congres van de NVRR had twee onderwerpen. Eerst kwam het Rekenkamerkompas aan bod, na de lunch werd aandacht gevraagd voor de verwerking van persoonsgegevens door rekenkamers en de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).

Het Rekenkamerkompas

Vincent van Stipdonk presenteerde het resultaat van een jaar lang discussie van onderop binnen/buiten de vereniging over professionaliteit van rekenkamers (als we rekenkamer schrijven bedoelen we ook rekenkamercommissies.) Professioneel wordt praktisch vertaald als dat rekenkamers dat zijn wanneer zij doelgericht, duidelijk, deskundig, transparant en integer zijn. En als zij gericht zijn op verbetering van het eigen functioneren. Daarbij wordt rekening gehouden met maatwerk, omdat er veel verschillende soorten rekenkamers en politiek-bestuurlijke contexten zijn. Met het Kompas kunnen alle rekenkamers zelf de eigen koers bepalen, en bewust keuzen maken over inrichting van de rekenkamer en uitvoering van de activiteiten. Het Kompas is geen handboek, waarin alles van rekenkamers staat uitgelegd, maar is een aanvullend instrument om je te helpen op punten waarvan jouw rekenkamer vindt dat het beter kan of moet.

Het Kompas kent de volgende indeling:

1. Doel/visie
2. Leden
3. Ondersteuning
4. Contacten
5. Programmering en selectie
6. Onderzoeksopzet
7. Onderzoeksuitvoering
8. Evaluatie

En per onderwerp heeft het Kompas een introductie (waarom is dit belangrijk?), aandachtspunten (wat speelt er?), afwegingen (welke keuzen zijn er?) en tot slot voorbeelden. Er zijn al goede praktijkvoorbeelden verzameld, maar dit wordt in 2018 nog verder gevuld. Het Kompas kan gebruikt worden voor discussies op heidagen, voor een intervisie, voor actualisering van een werkwijze- of kwaliteitsdocument, als handreiking voor als iets niet lekker loopt of als naslagwerk. Download hieronder de presentatie.

Tijdens de discussie kwamen veel inhoudelijke opmerkingen en aanvullingen, zoals het wettelijk kader van rekenkamers dat ook een plaats verdient in het Kompas. Deze en toekomstige aanvullingen nemen we vanzelfsprekend mee. Het Kompas is natuurlijk nooit af. Wat goed is om te constateren merken is dat we door middel van het Kompas op een inhoudelijke manier van onderop de discussie over professionaliteit voeren.

Zoals gezegd gaan we in 2018 nog goede praktijkvoorbeelden verzamelen om het Kompas verder te vullen. Daarbij constateren we dat er eigenlijk al heel veel aanwezig is, zoals op de webpagina’s van de NVRR-Wiki. We gaan in 2018 bekijken hoe het Rekenkamerkompas kan helpen die informatie toegankelijker te maken. En we gaan ook in 2018 zorgen voor een goede landing van het Kompas bij de rekenkamers.

Rekenkamers en persoonsgegevens en de AVG

Op dit onderwerp startte Tanja Groenendijk-de Vos, voorzitter van de Rekenkamer Delft. Zij vertelde over het vraagstuk van gebruik van persoonsgegevens bij rekenkameronderzoek naar het sociaal domein. Hoe verhouden de privacybelangen van kwetsbare burgers zich tot de belangen van de uitvoering van een publiekrechtelijke taak? Om uitspraken te kunnen doen over het effect van de interventies van gemeenten, moet je als rekenkamer kunnen beschikken over persoonsgegevens uit de dossiers. Deze bevatten bijzondere persoonsgegevens en voor het verwerken van deze gegevens is vooraf toestemming van de betrokkene vereist. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft daarover geen nieuwe zienswijze willen opstellen. Wel stelt de AP in haar advies over de Uitvoeringswet Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) voor om een “uitzondering op te nemen voor het verwerken van bijzondere persoonsgegevens door lokale rekenkamers … vanwege toezicht op besteding van decentralisatiegelden in het sociale domein.” Indien dit advies begin 2018 door de Tweede Kamer  wordt overgenomen, is voor rekenkamers een drempel weggenomen om met behulp van bijzondere persoonsgegevens onderzoek te doen naar de effectiviteit van interventies in het sociaal domein. Download hieronder de presentatie van Tanja Groendendijk-de Vos.

Daarna gaf Paul Breitbarth, Director of EU Certification Research bij Nimity, Canadees onderzoeksbureau en softwarebedrijf, een goed inzicht in de gevolgen van de implementatie van de AVG. De verordening vervangt de Wet bescherming Persoonsgegevens uit 2001. De AVG is al vanaf 25 mei 2016 in werking, en moet 25 mei 2018 volledig zijn geïmplementeerd. Het geeft EU-breed invulling aan de bescherming van de grondrechten op privacy en gegevensbescherming, geldend voor overheden en bedrijven. Resultaat is een scherper toezicht op alles wat met (bijzondere) persoonsgegevens wordt gedaan, zoals verzamelen, bewaren, bewerken, verwerken door en/of namens de verantwoordelijke gemeente. En meer transparantie en rechten voor burgers.

Kernbegrippen van de wet zijn rechtmatigheid, behoorlijkheid en transparantie. Verder is er sprake van doelbinding, er mogen alleen gegevens verwekt worden voor vooraf helder gespecificeerde doeleinden. Verdere verwerking is alleen toegestaan als dat verenigbaar is met het oorspronkelijke doel. Er moet sprake zijn van een controle op de beveiliging en juistheid van gegevens en gegevensminimalisatie (niet meer gegevens verzamelen dan strikt nodig is).

In de presentatie ging Paul Breitbarth in op veel aspecten van de AVG, zoals de grondslagen waarop gegevens verwerkt mogen worden en de te betrachten transparantie daarop. Teveel om hier overal diep op in te gaan, voor de presentatie klik hieronder. Voor rekenkamers is de grondslag ‘Publiek belang’ van betekenis. De rekenkamer is bevoegd alle documenten die berusten bij het gemeentebestuur te onderzoeken, voor zover zij dat ter vervulling van haar taak nodig acht. Verwerking op basis van die grondslag is alleen rechtmatig als voldaan is aan de vervulling van een taak van algemeen belang of in het kader van de uitoefening van het openbaar gezag dat aan de verwerkingsverantwoordelijke is opgedragen. Echter, er geldt een verwerkingsverbod voor bijzondere persoonsgegevens, waaruit iemands ras, etniciteit, politieke opvattingen, religieuze of levensbeschouwelijke opvattingen enz. geïdentificeerd kan worden. Daarbij moet meegenomen worden dat verwerking onder pseudoniem niet altijd garant staat voor een anonieme verwerking. Als een rekenkamer gegevens verwerkt of laat verwerken, moet er een verwerkersovereenkomst gesloten worden, met details over de verantwoordelijke, de verwerker en sub-verwerkers. En afspraken over beveiligingseisen en verwijderen van de gegevens bij beëindiging.

Er worden in de AVG nadere richtlijnen gegeven over de meldplicht bij datalekken en het aanstellen van de Functionaris gegevensbescherming (FG). Ook rekenkamers moeten beschikken over een FG. Daarbij kunnen ze gebruik maken van de FG die door de gemeente/PS/waterschap is aangesteld, maar rekenkamers kunnen ook samen een FG ‘delen’. Kortom, rekenkamers hebben ook nog wat te regelen voor 25 mei 2018. Het Ontwikkelteam van de NVRR gaat bekijken hoe de NVRR rekenkamers hierbij van relevante informatie kan voorzien.

Op 3 november was al weer de vijfde landelijke 3D-denktank bijeenkomst. Onder ruime belangstelling lichtte Herbert ter Beek de resultaten van de onlangs opgeleverde actualisatie van het 3D-informatiedocument toe. Ook zijn Best Practices in 3D-onderzoek zijn in kaart gebracht.  Deze informatie is gepubliceerd op de NVRR website en biedt handreikingen en actuele achtergrondinformatie voor rekenkameronderzoek in het sociaal domein. Deze informatie wordt actueel gehouden door de NVRR.

Ook  zijn de publicaties van de  Raad voor het openbaar bestuur – Raad voor de financiële verhoudingen ­Zorg voor samenhangende zorg en het e-zine toegelicht door Kirsten Veldhuijzen MSc. De discussie ging o.a. over ‘publieke pleister op private wonden’ en de gepolitiseerde keuze over zorg.  Al met al weer een boeiende bijeenkomst.

Met de Inspectie SWZ zoeken we mogelijkheden voor een samenwerkingspilot. Dus ben je geïnteresseerd en/of overweeg je onderzoek te doen naar bijvoorbeeld participatie van bepaalde doelgroepen meld het bij info@nvrr.nl.

Het CPB doet onderzoek naar wijkteams. Mocht je rekenkamer daar ook mee starten/bezig zijn meld het bij info@nvrr.nl om een effectieve en efficiënte verbinding te leggen.

Voor nadere informatie over de 3D-denktank: t.vd.biggelaar@eindhoven.nl.

Privacybeleid in het Sociaal Domein van gemeente Gooise Meren op orde

De gemeente Gooise Meren is op de goede weg met het omgaan met privacygevoelige gegevens van haar inwoners. Het beleid voldoet aan de wettelijk eisen en richtlijnen. Dat blijkt uit een onderzoek dat is gedaan door de Rekenkamercommissie van Gooise Meren. Wel constateert de commissie dat bij de cliëntenorganisaties over het privacybeleid zorgen leven. De commissie beveelt de gemeente aan om hen over dit beleid beter te informeren.

Aanleiding onderzoek

De laatste jaren zijn veel bevoegdheden op het gebied van het sociaal domein door het Rijk overgedragen aan de gemeenten. Uit landelijke onderzoeken van de Autoriteit Persoonsgegevens en de Inspectie SZW bleek onlangs dat gemeenten nog worstelen met het vraagstuk rondom de privacy van de cliënten. Wat kan en mag wel, en wat niet? En hoe gaan de ambtenaren om met vertrouwelijke gegevens? Het onderzoek van de rekenkamercommissie Gooise Meren biedt inzicht in het gemeentelijke privacybeleid in Gooise Meren. In het bijzonder is gekeken naar hoe wordt omgegaan met persoonsgegevens.

Conclusies van het onderzoek

De commissie constateert dat de jonge gemeente Gooise Meren, die op 1 januari 2016 van start ging, de informatiebeveiliging en het beschermen van de privacy van inwoners meteen voortvarend ter hand heeft genomen. Zo is er een privacyprotocol. Medewerkers van de gemeente zijn bekend met de regels en zeggen daar naar te handelen. Kwaliteitsmedewerkers binnen het sociaal domein letten erop dat medewerkers niet meer informatie in een dossier opnemen dan strikt noodzakelijk is voor de dienstverlening. Ook heeft de gemeente ervoor gezorgd dat de persoonlijke gegevens van inwoners alleen toegankelijk zijn voor medewerkers die deze informatie nodig hebben om hun werk uit te voeren. Wel noemt de commissie een aantal verbeterpunten. Vertegenwoordigers van cliëntenorganisaties hebben vragen én zorgen over het privacybeleid. De commissie beveelt de gemeente daarom aan om actiever in gesprek te gaan met cliënten en hen beter voor te lichten over wat er met de persoonsgegevens gedaan wordt: “Laat als gemeente duidelijk zien wat je doet en zorg voor transparantie.”

Onderzoek

Het onderzoek, de bestuurlijke reactie en de aanbiedingsbrief zijn hier te vinden. Het onderzoek is in opdracht van de rekenkamercommissie Gooise Meren uitgevoerd door PBLQ en het bureau Y. Bommeljé Advies en Onderzoek.

Sinds 2015 bestaat de gemeente Krimpenerwaard uit elf kernen. De gemeente heeft ervoor gekozen om het voorzieningenneetwerk in het sociaal domein zo goed mogelijk in beeld te krijgen om kwetsbare inwoners optimaal mogelijk te kunnen ondersteunen. Hiertoe bracht de gemeente het netwerk visueel in kaart.

Het maken van de netwerkvisualisatie van de samenwerkingen in het sociaal domein besteedde de Krimpenerwaard uit aan bureau DUiDT. Dit bureau begon met het stellen van vragen over het sociaal domein: wat is de definitie; welke organisaties zijn er actief en hoe werken ze samen? En: welke diensten zijn vrij toegankelijk voor de kwetsbare inwoners?

De gemeente gaat de tool inzetten als monitoringsinstrument om te kijken welk effect beleidsinterventies hebben op het netwerk.

Op 30 september organiseerde Denkkracht Utrecht een ‘DenkkrachtCentrale’ over innovatie in rekenkameronderzoek. In deze bijeenkomst kwamen vragen aan de orde zoals:

1. Hoe kan het draagvlak en de impact van de rapporten van rekenkamers worden vergroot?
2. Hoe is te komen tot algemene kwaliteitsstandaarden voor rekenkameronderzoek?
3. Wat zijn (andere) manieren om een rekenkamer in te richten met toename van onderzoekscapaciteit en behoud van lokale binding en autonomie?

De resultaten van deze bijeenkomst is een adviesdocument aan de NVRR, die het belangrijk vindt om het debat over publieke verantwoording op een innovatieve manier te intensiveren. Het filmisch verslag van de bijeenkomst kunt u hier bekijken:

Sinds 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor tal van nieuwe taken in het sociale domein. Dit was in oktober 2014 aanleiding voor de Commissie Digitaal Kennisdelen van de NVRR om een ‘Informatiedocument 3D’s’ te publiceren.

Inmiddels zijn we twee jaar verder en is het tijd voor een nieuwe versie. In dit document is specifiek aandacht voor (1) schaal van werken en samenwerkingspartners en (2) organisatie van de toegang en doorverwijzing naar specialistische voorzieningen. Bovendien komen aansturing en verantwoording uitgebreider aan de orde dan in de eerdere versie.

Behalve een informatiedocument heeft de NVRR ook een Inspiratiedocument gepubliceerd, dat een overzicht biedt van best practices van een vijftiental rekenkameronderzoeken (gepubliceerd in 2016-2017). In dit document is vanuit twee invalshoeken bezien wat interessant kan zijn: inhoudelijke focus en in het onderzoek uitgewerkte aandachtspunten en onderzoeksmethodiek (gekozen aanpak en ingezette onderzoeksinstrumenten).

De afgelopen anderhalf jaar hebben Nivel, Movisie en het Verwey-Jonker Instituut gwerkt aan het innovatieprogramma Kwaliteit van de Samenleving.

Binnen het programma hebben gemeenten, organisaties en inwoners in Zuid-Holland met elkaar gewerkt aan een vernieuwingsbeweging in het sociaal domein. Van werken vóór mensen naar werken mét mensen. In 43 proeftuinen is geëxperimenteerd met nieuwe oplossingen voor uiteenlopende maatschappelijke vraagstukken op het gebied van participatie, preventie, jeugd, langer thuis en integraal samenwerken. JSO heeft hierbij de rol vervuld van verbinder, inspirator, aanjager en coördinator.

Nivel onderzocht de bestuurlijke evaluatie en bestuurlijke betrokkenheid. Movisie heeft de procesevaluatie naar de uitvoering van de proeftuinen op zich genomen. Het Verwey-Jonker Instituut heeft de effecten van de proeftuinen op de eindgebruiker, de inwoners, in kaart gebracht. Deze evaluatie heeft geresulteerd in een gezamenlijk eindrapport en drie deelrapporten. Daarnaast is er een eindverslag van elk van de 43 proeftuinen.

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft in een brief aan VNG duidelijk gemaakt welke persoonsgegevens gemeenten wel en niet actief mogen publiceren. De AP stelt dat zij regelmatig signalen van burgers ontvangt over de publicatie van hun persoonsgegevens door gemeenten die deze gegevens openbaar maken via besluitenlijsten, raadstukken, aanvragen en bezwaarschriften. Burgers vinden dat hun gegevens onterecht in de openbaarheid worden gebracht.

Als gemeenten persoonsgegevens van burgers publiceren op internet of in een dagblad, is dat een vorm van het verwerken van persoonsgegevens. In de praktijk beroepen gemeenten zich bij deze verwerking vaak op verplichtingen in de Gemeentewet en de Wet openbaarheid van bestuur (Wob).

Noodzakelijkheidsvereiste
In zowel de huidige Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) als de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) die in mei 2018 van toepassing wordt, staat dat een dergelijke verwerking van persoonsgegevens mag indien dit noodzakelijk is voor de nakoming van een wettelijke verplichting of een goede invulling van een publiekrechtelijke taak. De verantwoordelijke organisatie – de gemeente in dit geval– moet hierbij wel nagaan of het doel ook via minder ingrijpende middelen kan worden bereikt en of de verwerking noodzakelijk is. Gemeenten moeten dus van geval tot geval een belangenafweging maken of publicatie van persoonsgegevens écht noodzakelijk is. In de regel zal de vermelding van de persoonsgegevens in de openbare stukken niet noodzakelijk zijn voor een goede vervulling door gemeenten van hun actieve publicatieverplichting op grond van de Gemeentewet of de Wob.

De eerder door de AP gepubliceerde “Richtsnoeren Publicatie van persoonsgegevens op internet“ – waarin concrete voorbeelden zijn opgenomen – kunnen gemeenten, provincies en waterschappen helpen bij een goede belangenafweging.

Volgens de maatschappelijke kosten-batenanalyse die Cedris en SBCM lieten uitvoeren naar beschut werken levert een beschutte werkplek de samenleving in de meeste gevallen meer op dan hij kost. Het is gemiddeld genomen goedkoper dan arbeidsmatige dagbesteding.

Volgens de analyse zorgt investeren in beschut werk behalve voor besparing op een uitkering bespaart, ook voor een daling van de zorgkosten, vermindering van de kans op problematische schulden verhoging van het welzijn en de eigenwaarde van mensen. De kosten en baten zijn overigens wel afhankelijk van persoonlijke situaties. Voor mensen die voorheen een uitkering genoten en een loonwaarde hebben van minstens 30% is het saldo van kosten en baten in alle gevallen positief. Voor mensen zonder uitkering of een lagere loonwaarde liggen de directe kosten vaak hoger dan de opbrengsten.

Kosten voor gemeenten; opbrengsten vaak voor andere partijen
Voor gemeenten leidt beschut werk, naast een eventuele besparing op een uitkering tot minder inzet van schuldhulpverlening en een afnemend beroep op WMO-voorzieningen. De baten hiervan zijn vaak onvoldoende om de kosten te dekken. De opbrengsten zijn groter voor partijen zoals zorgverzekeraars, woningbouwverenigingen en andere private schuldeisers. De terughoudendheid van gemeenten om deze plekken te realiseren is hieruit te verklaren. Het is daarom belangrijk om de kosten-batenafweging in een breder perspectief te plaatsen. Op de langere termijn leidt de investering in beschut werk in totaliteit tot een besparing op publieke middelen.

Deze besparing is vooral te behalen bij jongeren, voor wie aanbieden van beschut werk de kans verkleint op langdurige uitkeringsafhankelijkheid.

Afgezet tegen arbeidsmatige dagbesteding heeft beschut werk positiever effecten op de gezondheid en de kwaliteit van leven, met name door de invloed van werknemerschap. Het hebben van een baan en een eigen salaris werkt positief door op het welbevinden. Hoewel een kostenvergelijk lastig is doordat de kosten van arbeidsmatige dagbesteding onvoldoende eenduidig zijn, is beschut werk voor gemeenten gemiddeld genomen goedkoper. Dit komt doordat beschut werkers met hun productie (een deel van) hun begeleiding terugverdienen. Cedris hoopt dat gemeenten door de inzichten uit dit rapport in gesprek gaan over meerwaarde van beschut werk voor individuen en samenleving.

Download hier het rapport ‘Maatschappelijke kosten-batenanalyse beschut werk: objectieve informatie over de meerwaarde van beschut werk’

Lokale rekenkamer(commissie)s,  allen  lid van de NVRR,  en de Algemene Rekenkamer gaan samen verkennen wat burgers willen weten over publieke uitgaven van hun gemeente en de resultaten die daarmee bereikt worden. De benodigde informatie wordt  in de maand november verzameld door lokale rekenkamer(commissie)s in 13 verschillende gemeenten.

De 13 gemeenten die meedoen met deze tweede Spotdag zijn:

Alblasserdam, Dordrecht, Krimpenerwaard, Wijdemeren, Heemstede, Lingewaard, Venray

Hendrik-Ido-Ambacht, De Bilt, Renkum, Voorst Brummen, Weesp, Haarlem

Er zijn nog drie gemeenten die deelname overwegen.                                                                                              

De onderzoeksresultaten worden gebundeld in een gemeenschappelijk rapport, dat  gepubliceerd zal worden voor de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2018.

De coördinatie van deze gezamenlijke activiteit ligt bij de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR). De Algemene Rekenkamer is ook lid van de NVRR en ondersteunt bij de opzet en uitvoering.

Op 12 oktober was het zover: de dag dat lokale rekenkamers, rekenkamercommissies en de Algemene Rekenkamer gezamenlijk inspiratie en kennis op deden. Enerzijds was dat met werkinhoudelijke workshops over bepaalde onderzoekgebieden en (onderzoeks)tools waarmee is geëxperimenteerd, anderzijds waren er ook workshops die erop gericht waren om je als persoon te versterken in je werk.

De dag begon plenair met het verhaal van kunstenaar/social designer Tabo Goudswaard van Studio Goudswaard. De studio ontwerpt nieuwe manieren van kijken naar maatschappelijke vraagstukken. Goudswaard zoekt aansluiting bij het alledaagse gedrag van mensen en ontwerpt nieuwe concrete handelingsperspectieven met en voor betrokkenen. Hij is er van overtuigd dat ontwerpers en kunstenaars een cruciale rol kunnen spelen in het vormgeven van samenlevingen.

Deze boodschap kwam luid en duidelijk over en zorgde voor interessante vragen uit de zaal en misschien wel een oplossing voor ons eigen wicked problem: hoe zorg je ervoor dat je impact hebt? Zou dat kunnen door af te stappen van steeds dezelfde boodschap te verkondigen en het eens over een hele andere boeg te gooien à la Goudswaard?

Daarna was het tijd voor de workshops. Iedereen kon naar drie workshops om zich te laten inspireren. Het doel van de Samenwerkingsdag was: Versterk je werk! Dit door vanuit een ander perspectief naar je onderwerp te kijken, over nieuwe methoden te horen, je presentatie te versterken, een after-lunch-middagdip te leren vermijden en door met de kleuren van je kleren in balans te zijn. Bij rondvraag of dit doel bereikt was, werd door het overgrote deel ‘Ja’ geantwoord.

Het was een geslaagde dag!