Auteur: Secretariaat

Sinds afgelopen vrijdag is Sjoerd Keulen Bijzonder Hoogleraar Publieke audit, beleidsevaluatie en verantwoording aan de universiteit Leiden. Zijn leerstoel is vanuit de Algemene Rekenkamer gefinancierd. Zijn oratie is hier terug te lezen.

Hoe ben je in de omgeving van rekenkamers terecht gekomen als historicus?

Ik ben daar niet uniek in, er zitten best veel historici in rekenkamers. We zijn als historici van nature geneigd om terug te kijken. Daarnaast heb ik veel onderzoekservaring opgedaan, zowel in mijn werk als bij mijn proefschrift. Ik werkte bij het ministerie van Financiën en had bij een parlementaire enquête gewerkt en zag veel van de relatie tussen rijksbeleid en decentrale overheden, dat was best top-down. De rekenkamer Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo had toen een vacature, die zochten iemand met onderzoekservaring en zo is het begonnen.

Nu ben je straks bijzonder hoogleraar op het gebied van rekenkamers, hoe is dat zo gekomen?

Ik deed vanuit mijn werk bij de Algemene Rekenkamer het project academische samenwerking en was ook verantwoordelijk voor projecten over decentrale rekenkamers, mijn profiel paste goed bij de leerstoel. Ik ben de eerste die de leerstoel in mag nemen, maar hopelijk zeker niet de laatste. Ik hoop dat de leerstoel er over 100 jaar gewoon nog is!
We hebben als Algemene Rekenkamer eerder ook in Tilburg en bij Nyenrode leerstoelen gehad.

De opdracht van de leerstoel is heel breed, publieke auditing, beleidsevaluatie en verantwoording. Dus al het werk dat rekenkamers doen. Ik hoop specifiek onderzoek te gaan doen naar impact van rekenkamers (wat je tijdens het auditproces kunt doen om impact te verhogen) en hoe rekenkamerproducten worden gebruikt door de volksvertegenwoordiger. Ook zoek ik naar antwoord op de vraag hoe we kunnen zorgen dat rekenkamerrapporten nog beter landen. We doen internationaal en binnen Nederland onderzoek.

Wat gaan decentrale rekenkamers merken van jouw positie in Leiden?

Ik probeer de praktijk op te zoeken en onderzoek te doen dat uiteindelijk kan landen in de praktijk. Niet alleen landelijk maar ook decentraal. Er komt ook een promovendus die hopelijk ook decentraal onderzoek gaat doen.

Zie je mogelijkheden voor samenwerkingen?

Zeker! Veel van de onderzoeken die we gaan doen zijn ook te verbinden aan de decentrale praktijk. Ik kom, als ik goed op stoom ben, ook graag met enige regelmaat bij de vereniging vertellen over mijn onderzoeken en wat decentrale rekenkamers hier mee kunnen.

In de waterkring is besproken dat er een eigen DoeMee onderzoek voor waterschappen zal komen. Dit onderzoek zal aansluiten op het lopende DoeMee onderzoek bij decentrale overheden en gaan over waterschappen als object van de energiebesparingsplicht. Zoals bij alle DoeMee onderzoeken, zal het grootste deel van de kosten gedekt worden door de Vereniging van Rekenkamers. De kosten voor deelname voor jouw rekenkamer bedragen 500 euro.
Verder moet je rekening houden met de coördinatie van het onderzoek binnen je eigen Waterschap en met het maken van een eigen rapportage aan het AB (je ontvangt een algemeen rapport en een factsheet van je eigen waterschap).

Vragen die in dit onderzoek in ieder geval aan de orde zullen komen, zijn:

1. Wat is het beleid van het waterschap op het gebied van energiebesparing? Wat zijn de doelen?
2. Hoeveel energie gebruikte het waterschap in de afgelopen 5 jaren en waarvoor werd deze energie gebruikt?
3. Hoeveel CO2 werd door dit energiegebruik uitgestoten?
4. Hoe geeft het waterschap invulling aan de energiebesparingsplicht, de informatieplicht, label C verplichting voor kantoorgebouwen en de EU Richtlijn energie-efficiëntie (verder: plichten)?
5. Voldoet deze invulling aan de wet- en regelgeving?
6. Tot welke resultaten of effecten heeft de invulling geleid?
7. Hoe ervaren de waterschappen het toezicht op de plichten door de RVO, omgevingsdiensten, gemeenten en/of provincies?
8. Hoe ervaren de waterschappen de administratieve lasten m.b.t. de plichten?
9. Hoe is het algemeen bestuur op de hoogte gehouden van de resultaten?

Inschrijven kan via deze link.

Met het afscheid van Klaartje Peters en Peter van der Knaap van de Goudvinkjury, is het bestuur de afgelopen tijd op zoek geweest naar versterking van de jury. Dat hebben wij gevonden in Barbara Joziasse, collegelid Algemene Rekenkamer en Julien van Ostaaijen lector Recht & Veiligheid Avans Hogeschool en universitair docent Bestuurskunde Tilburg University. Het bestuur is verheugd dat zij zich hier beiden voor beschikbaar wilden maken! Ook is de winnaar van vorig jaar, Rekenkamer Amersfoort, vertegenwoordigd door William Maassen.

Rapporten inzenden voor de goudvink 2024 is inmiddels ogelijk, we zien uit naar de mooie rapporten!

Het thema vertrouwen in de overheid is bijzonder actueel: uit onderzoek komt het inzicht dat inwoners vertrouwen in de overheid verliezen. Het Rijk heeft veel taken op afstand gezet, bij Zelfstandige Bestuursorganen en Rechtspersonen met een wettelijke taak, maar ook veel door decentralisatie naar medeoverheden. Zeker gemeenten als overheid die het dichtste bij de inwoner staat hebben dus een belangrijke rol in de dienstverlening aan die inwoner. Hoe zorgen die gemeenten er voor dat ze er zijn voor die inwoners die hun gemeente nodig hebben? Wat is de juiste werkwijze, hoe gaat het met bijvoorbeeld het sinds de drie decentralisaties veelgehoorde maatwerk in de praktijk? En hoe kunnen we hier als decentrale rekenkamers betekenisvol onderzoek naar doen? En zo wellicht ook nog bijdragen aan het herstel van vertrouwen van de inwoners in die (decentrale) overheid? Verschillende sprekers namen de deelnemers mee in dit vraagstuk. Pieter Duisenberg, president van de Algemene Rekenkamer, vertelde over de boodschap die hij op verantwoordingsdag bracht: het Rijk is niet klaar voor een volgende crisis. Duisenberg nam de zaal mee in zijn ervaringen op zijn eerste verantwoordingdag.

Daarna sprak Huri Sahin, burgemeester van Rijswijk en lid van de Raad voor het Openbaar Bestuur, over gezag in het openbaar bestuur. Zij vertelde over de gezagwaardige overheid en hoe een rekenkamer hieraan kan bijdragen, aan de hand van de drie b`s van gezagwaardigheid. De kern was: Investeer in uw eigen gezagswaardigheid! Bekwaamheid – Cognitief tekort:
werk aan herstellen van de inhoudelijke expertise en ervaringsdeskundigheid. Betrouwbaarheid – Moreel tekort: herken en waardeer de morele dimensies van het overheidsoptreden. Betrokkenheid – Maatschappelijk tekort: vernieuw en versterk de verbinding tussen bestuurder en burger.

In 2 workshoprondes konden deelnemers kiezen uit workshops over samenwerken (Rekenkamers in Drenthe & Noordelijke Rekenkamer), vertrouwen in de overheid (Rekenkamer Haarlemmermeer), begrijpelijke taal (Marije van den Berg, Rekenkamer Leiden-Leiderdorp), opgavegericht werken (Rekenkamer Alphen aan den Rijn), regiodeals en menselijke maat vanuit de Algemene Rekenkamer.
Josse de Voogd, onderzoeker, vertelde over politieke geografie en dat verschillen tussen gemeenten vaak uit de historie voortkomen. Hij vertelde dat (politieke) verschillen tussen gemeenten ook vaak te verklaren zijn vanuit de sociale geografie.

De Groningse ombudsman Anja Janssen ging in op haar werk op lokaal niveau. Zij vertelde waar zij tegenaan loopt als ombudsman en suggereerde dat hier best een samenwerking met rekenkamers mogelijk is om trends die de ombudsman ziet, op te pakken als rekenkamer.

Het congres werd afgesloten door de Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen. Hij bracht veel elementen die eerder op de dag benoemd werden samen in een pleidooi voor een gezagwaardige overheid en scherpte op regels waar inwoners klem door kunnen komen te zitten. Ook bepleitte hij dat rekenkamers en ombudsmannen goed zouden kunnen samenwerken om elkaar te versterken.

We sloten de dag af met een zonnige borrel op het terras van Akoesticum.

De NVRR heeft een waterkring voor rekenkamers in waterschappen. Nu er in veel waterschappen nieuwe leden in de rekenkamers zijn benoemd en er een aantal nieuwe rekenkamers zijn, heeft de waterkring vorige week een doorstart gemaakt. Er is gesproken over een eigen DoeMee onderzoek voor waterschappen en over de verdere inrichting van de waterkring.

De waterkring is een overleg waarin rekenkamerleden kennis delen, onderzoeksideeën uitwisselen en elkaar versterken. We nodigen de leden van de rekenkamers van waterschappen van harte uit deel te nemen aan de waterkring! Aanmelden kan via info@nvrr.nl.

Met het afscheid van Klaartje Peters en Peter van der Knaap van de Goudvinkjury, is het bestuur de afgelopen tijd op zoek geweest naar versterking van de jury. Dat hebben wij gevonden in Barbara Joziasse, collegelid Algemene Rekenkamer en Julien van Ostaaijen lector Recht & Veiligheid Avans Hogeschool en universitair docent Bestuurskunde Tilburg University. Het bestuur is verheugd dat zij zich hier beiden voor beschikbaar wilden maken! Ook is de winnaar van vorig jaar, Rekenkamer Amersfoort, vertegenwoordigd door William Maassen.

Rapporten inzenden voor de goudvink 2024 is binnenkort mogelijk, we zien uit naar de mooie rapporten!

De NVRR is op dit moment in gesprek met een universiteit om studenten een afstudeeropdracht te laten doen bij rekenkamers of in werkgroepen een stuk van een rekenkameronderzoek uit te voeren. De oproep voor de precieze invulling zal na de zomer in de nieuwsbrief staan. Studenten zouden medio februari/maart kunnen starten en medio november moeten weten dat ze bij een rekenkamer aan de slag kunnen. Studenten zullen een afgebakend stuk van een onderzoek uit kunnen voeren.

Op 8 april verscheen een artikel over de rekenkamers in de drie Noordelijke provincies in het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant. Onderzoeksjournalist Bas van Sluis kwam op het idee voor dit artikel na een bijeenkomst in Zwolle van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten. Dirk Jan Droogh, voorzitter van de rekenkamer Zwolle, maakte zoveel indruk met zijn verhaal dat Van Sluis besloot onderzoek te doen naar het verschijnsel in het Noorden.

Het artikel, dat Van Sluis samen met Hanneke Slob schreef, leverde een belangwekkend artikel op waarin duidelijk werd dat het budget in een groot aantal gemeenten vrij laag was. Enkele reactie rekenkamers reageerden volgens Van Sluis wat geagiteerd, omdat de getallen niet goed vergelijkbaar waren. Van Sluis had een enquête aan alle gemeenteraden gezonden, maar enkele gemeenten verstonden bij rekenkamerbudget uitsluitend het onderzoeksbudget, andere hadden de secretariële ondersteuning erbij inbegrepen, terwijl weer andere de vacatiegelden de rekenkamerleden erbij hadden opgeteld. Rekenkamerleden herkennen dat als de vraag niet scherp is gesteld, dit soort ongelukken voorkomen.

Van Sluis valt op dat rekenkamerrapporten vaak zeer genuanceerd zijn. Hij verwachtte dat, het woord leende hij van Droogh, rekenkamers meer afrekenkamers zijn, maar dat blijkt niet het geval. Hij respecteert de neiging tot nuancering, maar vermoedt dat de raad wel eens beter geholpen zou zijn als een rapport scherpere conclusies zou stellen. Een voorbeeld hoe het ook kan is het rapport over de IJsbaan in Hoogeveen. Hier werd zeer scherp aangetoond dat Hoogeveen wel erg zware financiële risico’s nam. De raad reageerde hier aanvankelijk weinig dualistisch op, maar heeft enkele maanden later alsnog besloten de adviezen op te volgen door een stokje te steken voor de realisatie van de ijsbaan. Dat het rapport al uit 2019 stamt, laat zien dat er in het Noorden niet veel voorbeelden van al te scherpe rapporten bij lokale rekenakers te vinden zijn.

Overigens lijken niet alle rekenkamers overtuigd van de voordelen van aandacht in de media. Toch zou een aantal rekenkamers wel meer aandacht willen voor hen heeft van Sluis wel een tip. Hij geeft als goed voorbeeld de Noordelijke Rekenkamer die onderzoeken op tijd onder embargo naar de pers zendt. Zo kunnen journalisten op de dag van openbaarmaking aandacht geven aan het rapport. ‘We zullen ook eerder geneigd zijn dat te doen dan als we het rapport pas krijgen op het moment dat het in de raad komt,’ aldus Van Sluis. Embargo’s en afspraken met rekenkamers worden in de regel gerespecteerd, omdat journalisten afhankelijk zijn van diegenen die hen het nieuws brengen.

Op het voorjaarscongres van 7 juni draagt het bestuur Manus Twisk en Margriet van Tulder voor als leden van het bestuur. Manus Twisk is, als opvolger van Suzan Mathijssen, beoogd penningmeester. Margriet is actief als voorzitter en lid in diverse gemeentelijke en een waterschapsrekenkamer. Manus is voorzitter van de Haagse rekenkamer.

Manus Twisk

Samen met twee leden vormt Manus Twisk als voorzitter de rekenkamer van de gemeente Den Haag. Hij doet dat sinds 2019 met veel plezier. De rekenkamer wordt ondersteund door een staf van 10 onderzoekers waaronder de secretaris. Van zo’n grote rekenkamer mag de gemeenteraad ook wel wat verwachten: op zijn minst een actieve opstelling, zichtbaar zijn, natuurlijk een onafhankelijke en kritische houding, maar vooral opbouwend met aanbevelingen in rapporten of met andere producten waar de gemeente wat aan heeft. Naar zijn opvatting vraagt dat voortdurend aandacht voor de kwaliteit van de rekenkamerproducten (leesbaar, toegankelijk, relevant, toepasbaar) en om innovatie waar dat kan. Die kennis en ervaring wil hij graag inbrengen in het bestuur van de NVRR. Hij realiseert zich daarbij terdege dat het merendeel van de Nederlandse rekenkamers het met een bescheiden (soms veel te laag) budget moet doen.

Tot zijn pensionering is Manus Twisk werkzaam geweest in verschillende onderdelen van de openbare financiën; begonnen bij het Ministerie van Financiën, daarna respectievelijk bij de een na grootste, de grootste en een kleinere gemeente en in het Caribisch gebied. Vanuit die plekken was hij bijna altijd gesprekspartner van rekenkamers. Daarom vond hij het erg leuk om nu eens aan de andere kant van de tafel te zitten. Gemeentelijke rekenkamers zijn weliswaar niet bedoeld als rekenmeesters; de scope is natuurlijk aanzienlijk breder, maar regelmatig is er wel sprake van financiële aspecten. Zijn ervaring en expertise kan hij nu mooi inzetten als NVRR-penningmeester.

Margriet van Tulder

Wie is Margriet van Tulder?

Ik ben geboren en getogen in Venlo, 66 jaar en ik heb met veel plezier van rekenkameronderzoek mijn beroep gemaakt. Na mijn promotie in de onderwijskunde was ik jarenlang actief als adviseur onderwijsvernieuwing en deed ik o.a. onderzoek voor schoolbesturen en het ministerie van onderwijs.
Daarnaast was ik volksvertegenwoordiger in raad en Staten.
In 2019 besloot ik tot een carrièreswitch, waarmee ik mijn passie voor politiek en onderzoek kon combineren: ik werd lid/onderzoeker bij de rekenkamer Oss, twee jaar later voorzitter /onderzoeker van de rekenkamer Heerlen en in 2022 voorzitter van de rekenkamer van het Waterschap Limburg.
Ik ben als vrijwilliger actief als voorzitter van het bestuur van jongerencentrum Jacx in Venlo, waarin naast een inloop van 5 dagen in de week ook allerlei ondersteuning voor rond de 1500 jongeren van 12 tot 27 wordt gegeven, dit alles met vrijwilligers. Daarnaast neem ik deel aan een werkgroep van mensen die nadenken over en actie ondernemen rondom maatschappelijke problematiek als vernieuwing van het lokale bestuur, burgerparticipatie en wonen.
Als ik de kans heb reis ik naar Kreta, waar ik een tweede thuis heb en volop geniet van natuur en cultuur en hele aardige mensen.

Hoe ben je in de wereld van de rekenkamers terecht gekomen?

In 2001 werd in Venlo -voordat dit wettelijk verplicht werd- een rekenkamercommissie ingesteld, waar ik als raadslid deel van uitmaakte. Het was een actieve rekenkamer die al snel zeer gewaardeerd werd door de raad. In de hoedanigheid werd ik ook lid van het bestuur van de NVRR, waar ik mij vooral bezig hield met het schrijven van de eerste handreiking rekenkameronderzoek.
Toen ik in 2006 Statenlid in Limburg werd, was ik ook daar al snel actief betrokken bij het rekenkamerwerk als lid van de programmacommissie.
Als volksvertegenwoordiger heb ik vaak ervaren dat rekenkamerrapporten van groot belang zijn voor goed bestuur: het geeft raads-, staten- en AB-leden relatief snel gedegen én onafhankelijke informatie over de onderwerpen waarover zij besluiten moeten nemen. Toen de kans zich aandiende om daar een actieve bijdrage aan te leveren ben ik daar vol enthousiasme ingestapt.

Wat zou jij graag willen bereiken als NVRR bestuurslid?

De ontwikkeling die de NVRR de laatste jaren heeft doorgemaakt vind ik fantastisch. Het is nu een vereniging waar de leden veel aan hebben: delen van actuele informatie, inhoudelijke en organisatieondersteuning, opleiding en deskundigheidsbevordering en -heel erg belangrijk- het organiseren en ondersteunen van regionale netwerken. Aan de doorontwikkeling wil ik graag een steentje bijdragen.
Omdat rekenkamers voor Waterschappen een nieuw fenomeen zijn, wil ik mij vooral bezighouden met de NVRR-activiteiten voor deze groep rekenkamers en aan het actief betrekken van rekenkamers van waterschappen aan de vereniging en de Waterkring. De opgaven voor een rekenkamer -als duaal instrument binnen de monistische waterschappen- vormen een mooie uitdaging.
Tegelijkertijd zal ik mijn aandacht richten op de bestaande en mogelijk nog op te richten kenniskringen van rekenkamers in het zuidelijk deel van ons land.

De NVRR heeft een waterkring voor rekenkamers in waterschappen. De waterkring is een overleg waarin rekenkamerleden kennis delen, onderzoeksideeën uitwisselen en elkaar versterken. Nu bijna alle rekenkamers in waterschappen ingesteld zijn, nodigen wij deze rekenkamers van harte uit deel te nemen aan de waterkring! Aanmelden kan via info@nvrr.nl.