Auteur: Secretariaat

Op het voorjaarscongres van 7 juni draagt het bestuur Manus Twisk en Margriet van Tulder voor als leden van het bestuur. Manus Twisk is, als opvolger van Suzan Mathijssen, beoogd penningmeester. Margriet is actief als voorzitter en lid in diverse gemeentelijke en een waterschapsrekenkamer. Manus is voorzitter van de Haagse rekenkamer.

Manus Twisk

Samen met twee leden vormt Manus Twisk als voorzitter de rekenkamer van de gemeente Den Haag. Hij doet dat sinds 2019 met veel plezier. De rekenkamer wordt ondersteund door een staf van 10 onderzoekers waaronder de secretaris. Van zo’n grote rekenkamer mag de gemeenteraad ook wel wat verwachten: op zijn minst een actieve opstelling, zichtbaar zijn, natuurlijk een onafhankelijke en kritische houding, maar vooral opbouwend met aanbevelingen in rapporten of met andere producten waar de gemeente wat aan heeft. Naar zijn opvatting vraagt dat voortdurend aandacht voor de kwaliteit van de rekenkamerproducten (leesbaar, toegankelijk, relevant, toepasbaar) en om innovatie waar dat kan. Die kennis en ervaring wil hij graag inbrengen in het bestuur van de NVRR. Hij realiseert zich daarbij terdege dat het merendeel van de Nederlandse rekenkamers het met een bescheiden (soms veel te laag) budget moet doen.

Tot zijn pensionering is Manus Twisk werkzaam geweest in verschillende onderdelen van de openbare financiën; begonnen bij het Ministerie van Financiën, daarna respectievelijk bij de een na grootste, de grootste en een kleinere gemeente en in het Caribisch gebied. Vanuit die plekken was hij bijna altijd gesprekspartner van rekenkamers. Daarom vond hij het erg leuk om nu eens aan de andere kant van de tafel te zitten. Gemeentelijke rekenkamers zijn weliswaar niet bedoeld als rekenmeesters; de scope is natuurlijk aanzienlijk breder, maar regelmatig is er wel sprake van financiële aspecten. Zijn ervaring en expertise kan hij nu mooi inzetten als NVRR-penningmeester.

Margriet van Tulder

Wie is Margriet van Tulder?

Ik ben geboren en getogen in Venlo, 66 jaar en ik heb met veel plezier van rekenkameronderzoek mijn beroep gemaakt. Na mijn promotie in de onderwijskunde was ik jarenlang actief als adviseur onderwijsvernieuwing en deed ik o.a. onderzoek voor schoolbesturen en het ministerie van onderwijs.
Daarnaast was ik volksvertegenwoordiger in raad en Staten.
In 2019 besloot ik tot een carrièreswitch, waarmee ik mijn passie voor politiek en onderzoek kon combineren: ik werd lid/onderzoeker bij de rekenkamer Oss, twee jaar later voorzitter /onderzoeker van de rekenkamer Heerlen en in 2022 voorzitter van de rekenkamer van het Waterschap Limburg.
Ik ben als vrijwilliger actief als voorzitter van het bestuur van jongerencentrum Jacx in Venlo, waarin naast een inloop van 5 dagen in de week ook allerlei ondersteuning voor rond de 1500 jongeren van 12 tot 27 wordt gegeven, dit alles met vrijwilligers. Daarnaast neem ik deel aan een werkgroep van mensen die nadenken over en actie ondernemen rondom maatschappelijke problematiek als vernieuwing van het lokale bestuur, burgerparticipatie en wonen.
Als ik de kans heb reis ik naar Kreta, waar ik een tweede thuis heb en volop geniet van natuur en cultuur en hele aardige mensen.

Hoe ben je in de wereld van de rekenkamers terecht gekomen?

In 2001 werd in Venlo -voordat dit wettelijk verplicht werd- een rekenkamercommissie ingesteld, waar ik als raadslid deel van uitmaakte. Het was een actieve rekenkamer die al snel zeer gewaardeerd werd door de raad. In de hoedanigheid werd ik ook lid van het bestuur van de NVRR, waar ik mij vooral bezig hield met het schrijven van de eerste handreiking rekenkameronderzoek.
Toen ik in 2006 Statenlid in Limburg werd, was ik ook daar al snel actief betrokken bij het rekenkamerwerk als lid van de programmacommissie.
Als volksvertegenwoordiger heb ik vaak ervaren dat rekenkamerrapporten van groot belang zijn voor goed bestuur: het geeft raads-, staten- en AB-leden relatief snel gedegen én onafhankelijke informatie over de onderwerpen waarover zij besluiten moeten nemen. Toen de kans zich aandiende om daar een actieve bijdrage aan te leveren ben ik daar vol enthousiasme ingestapt.

Wat zou jij graag willen bereiken als NVRR bestuurslid?

De ontwikkeling die de NVRR de laatste jaren heeft doorgemaakt vind ik fantastisch. Het is nu een vereniging waar de leden veel aan hebben: delen van actuele informatie, inhoudelijke en organisatieondersteuning, opleiding en deskundigheidsbevordering en -heel erg belangrijk- het organiseren en ondersteunen van regionale netwerken. Aan de doorontwikkeling wil ik graag een steentje bijdragen.
Omdat rekenkamers voor Waterschappen een nieuw fenomeen zijn, wil ik mij vooral bezighouden met de NVRR-activiteiten voor deze groep rekenkamers en aan het actief betrekken van rekenkamers van waterschappen aan de vereniging en de Waterkring. De opgaven voor een rekenkamer -als duaal instrument binnen de monistische waterschappen- vormen een mooie uitdaging.
Tegelijkertijd zal ik mijn aandacht richten op de bestaande en mogelijk nog op te richten kenniskringen van rekenkamers in het zuidelijk deel van ons land.

De NVRR heeft een waterkring voor rekenkamers in waterschappen. De waterkring is een overleg waarin rekenkamerleden kennis delen, onderzoeksideeën uitwisselen en elkaar versterken. Nu bijna alle rekenkamers in waterschappen ingesteld zijn, nodigen wij deze rekenkamers van harte uit deel te nemen aan de waterkring! Aanmelden kan via info@nvrr.nl.

Het enige argument was dat het college een brief had opgesteld, waarin stond dat de gemeente afstevende op faillissement. Afgezien van dat zoiets niet kan, was het niet de uitkomst van mijn onderzoek. Ik constateerde dat de financiële situatie al drie jaar achtereen beter werd, er geen lijken in de kast zaten en integendeel, het een reëel vooruitzicht was dat de gronden die de gemeente in bezit had binnen afzienbare tijd zouden worden bebouwd en dat daarmee de schuld voor een groot deel zou verdwijnen. De vraag was of ik mijn conclusie even in lijn kon brengen met de brief aan het college.

Maar dat was niet de boodschap die het college aan de raad wilde mededelen. Of het college? De brief was opgesteld door de gemeentesecretaris die de gemeente wilde laten fuseren en die het college een andere conclusie wilde laten trekken dan de conclusie uit mijn rapport. Maar de afspraak was ook dat ik het rapport in word aan de gemeentesecretaris zou sturen, zodat zij die aan het college kon doorsturen. Ook zou zij aangeven of ik betaald zou worden of niet.

Een extern onderzoeker kan in een behoorlijk ingewikkeld pakket zitten. Als ik integer wilde blijven, mocht ik mijn conclusie niet honderd procent omdraaien. Als ik mijn geld wilde zien, kon ik dat maar beter wel doen. Ik zat klem.
En ik was in paniek. Dus antwoordde ik de gemeentesecretaris dat ik erover zou denken.

Die nacht sliep ik pas in nadat ik de oplossing had. Dat zou ik doen. Ik zou de wethouder bellen van wie ik niet zeker wist of die mij zou steunen en als die mij steunde, zou ik het rapport direct aan het college zenden. Dan kon er niet meer in gewijzigd worden. Of ik daarna betaald zou worden, zou de tijd wel leren.

Jan R. Lønsing

De vereniging Statenlid.nu maakte, samen met de NVRR, een kennisclip over provinciale rekenkamers voor Statenleden. Linze Schaap, bestuurslid van de NVRR en directeur van de Noordelijke rekenkamer en Lies van Aelst, directeur van de NVRR, vertellen over hun ervaringen met de rekenkamer als voormalig statenleden en vanuit hun huidige rol. Zij vertellen hoe Statenleden de rekenkamer kunnen gebruiken om beleid te evalueren of te adviseren over maatschappelijke problemen. En ze doen aanbevelingen voor een goede samenwerking tussen Statenleden en de rekenkamer.

Op 7 maart kwam het bestuur samen voor een heidag in Amersfoort. Op deze dag heeft het bestuur nagedacht over de doelen en professionalisering voor de komende jaren, de samenwerking met de omgeving en een krachtenveldanalyse. Ook is er gesproken over de rolverdeling bestuur, ondersteuning en directeur en stond de onderlinge samenwerking centraal.

Een paar maanden geleden was Ruurd Palstra, griffier van Velsen, bij een bestuurlijke bijeenkomst van de VNG. Hij trof daar de NVRR en vertelde enthousiast over ‘zijn’ rekenkamer en de bijzondere aanvullende taak die Velsen aan haar rekenkamer ging geven.

We spreken met Ruurd Palstra, griffier van Velsen en bestuurslid bij de Vereniging van Griffiers en Jan van der Boon. Jan is voorzitter van de rekenkamer in Velsen en heeft in het verleden in onderwijs en onderzoek gewerkt (universiteit Leiden, NWO) en is nu zelfstandige en vanuit die pet interim lid raad van bestuur hogeschool Saxion.

Van rekenkamercommissie naar rekenkamer

Tot 31 december 2023 hadden we in Velsen een commissie met heel veel raadsleden (alle fracties waren vertegenwoordigd) en twee externe leden. Een model dat in de ogen van Jan goed werkte voor een sterke binding met de raad en waarbij er toch onafhankelijkheid was en gescheiden petten. We hebben best met een traan afscheid genomen van het model. We zijn snel op zoek gegaan naar een manier om deze nieuwe fase in te gaan en de verbinding vast te houden. De griffier, stelt Jan, heeft hier een hele belangrijke rol in gehad. Twee dingen zijn stevig bediscussieerd: de binding met de raad behouden, en de vraag wat willen wij als rekenkamer doen én wat verwacht de raad van ons. Wat betreft het eerste hebben we goede oplossingen gevonden, onder meer door het per onderzoek instellen van een klankbordgroep vanuit de raad. Uit het tweede punt – de verwachtingen – kwam een ambitieus beeld.

Hoe gaat de samenwerking bij jullie tussen griffie en rekenkamer?

De secretaris van de rekenkamer zit bij de griffie, Ruurd vind dat ook heel belangrijk in het kader van een warme relatie met de raad. De inbedding in de griffie maakt de ondersteuning van de rekenkamer stabiel en solide, ook maakt dit dat onze secretaris de weg op het gemeentehuis goed kent. We lopen de deur niet plat bij elkaar, maar hebben goed en positief contact en kunnen goed schakelen. We houden elkaar scherp.

Welke extra taak heeft de Velsense rekenkamer gekregen?

Er zijn twee extra taken bij de rekenkamer gekomen. De rekenkamercommissie had in het verleden ook de auditcommissie rol, die hebben we losgekoppeld. Maar, de rekenkamer kan wel ook advies geven over de rol van de raad in financiële zaken. De publieke verantwoording gaat vaker over college dan raad, bij ons kijkt de rekenkamer naar het stuk van de raad. Dit is ook naar model van de Algemene Rekenkamer. Onze rekenkamer is aanjager en waakhond waar het gaat over de publieke verantwoording van de raad. De horizontale verantwoording is de andere extra taak (wet revitalisering generiek toezicht). Om de raad beter in stelling te brengen bij de verantwoording op medebewindstaken. Dit thema heeft weinig aandacht in de raad omdat het zo abstract is, de rekenkamer kan goed helpen dit dichter bij de raad te brengen. Over beide onderwerpen hebben we in de aanloop naar de rekenkamer veel gesprekken gehad, om onze raad bewuster te maken over hun rol en om samen na te denken over hoe de rekenkamer daarin kan ondersteunen. Bovenop de klassieke rekenkamer taken, kijkt de rekenkamer Velsen dus ook expliciet naar deze thema`s. We kijken niet alleen langs de lijn van ‘geld, gedoe of gedegenheid’. En we gaan niet alleen werken met diepgaande onderzoeken maar waar nodig ook met beknopte briefadviezen.

Op 12 februari boden Jan R. Lunsing en Steven Oostlander namens het bestuur het eindrapport van het DoeMee onderzoek 2023 aan de Ombudsman aan. Ombudsman Reinier van Zutphen zei hierover: ‘Dit onderzoek is voor ons heel welkom. Als jullie het niet gedaan hadden, hadden we het misschien bij de Ombudsman moeten doen’. Vanuit de NVRR hebben we aangegeven dat het ons opvalt dat doordat veel taken bij verbonden partijen en samenwerkingsverbanden liggen, het zicht op klachten voor volksvertegenwoordigers steeds moeilijker is. Als bij alle verbonden partijen ‘maar een paar’ klachten zijn, dan lijkt het weinig, maar kan het opgeteld veel zijn. Raadsleden worden te vaak helemaal niet of fragmentarisch geïnformeerd over klachten. Bestuurslid Jan R. Lunsing zegt hierover: ‘Doordat gemeenten en soms ook provincies veel taken buitenshuis hebben geplaatst of hebben moeten plaatsen, ontbreekt elk overzicht. Volksvertegenwoordigers kunnen in hun gemeenschappelijke regelingen en overeenkomsten vastleggen dat zij inzage krijgen op de gang van zaken bij klachtafhandeling, maar misschien zou het nog wel beter zijn als klagers het recht krijgen om hun klacht door te zetten naar de (nationale) ombudsman. Hiervoor zouden de bevoegdheden van de ombudsman in de wet moeten worden aangepast in lijn met de recente uitbreiding van bevoegdheden van rekenkamers.’

U kunt onder de foto het rapport downloaden.

Als rekenkamer doen we niet alleen aanbevelingen aan het college, maar ook aan de raad, staten of het algemeen bestuur. Maar waar het college een duidelijke eenheid is, is de raad dat niet. In dit webinar gaan we in op een aantal dilemma`s bij aanbevelen aan ‘de raad’:

• Goed adresseren: wie moet er iets met de aanbeveling? De raad, de raadsleden, griffie, anderen?
• Hoe omschrijf je de aanbeveling?
• Hoe maak je een aanbeveling aan de raad zo concreet mogelijk zonder op de stoel van de raad (of het college) te gaan zitten?
• Hoe scherp wil je zijn in je aanbevelingen? Wat zijn de goede woorden?

NVRR voorzitter Steven Oostlander en voormalig NVRR bestuurslid en griffier Gerrit Hagelstein delen hun ervaringen en dilemma`s en gaan met de deelnemers de discussie aan over aanbevelen aan de raad als vak apart.

Het webinar is 14 maart 12-13u